Spis treści: Liczba czterdzieści. Popiół. Znak krzyża. Zasłanianie krzyża. 
Droga Krzyżowa. Gorzkie Żale.

Liczba czterdzieści 

Biblijne czterdzieści dni to czas pokuty, postu, wyrzeczenia i modlitwy, czas, który przygotowuje serce człowieka na przyjęcie łask Bożych. Mojżesz pozostawał na górze Synaj "przez czterdzieści dni i przez czterdzieści nocy" bez jedzenia i picia, i otrzymał od Boga tablice Dziesięciorga Przykazań (Wj 24,18). Eliasz, nakarmiony przyniesionym mu przez anioła chlebem i wodą, szedł przez czterdzieści dni i nocy "bez pożywienia aż do Bożej góry Horeb", by stać się uczestnikiem osobistego spotkania z Bogiem (por. 1 Krl 19, 8). Mieszkańcy Niniwy, wstrząśnięci kazaniem proroka Jonasza, pokutowali przez czterdzieści dni i dzięki temu uniknęli zapowiedzianej im przez Boga kary (Jon 3). Podobnie Jezus pościł na pustyni przez czterdzieści dni i nocy. W ten sposób przygotowywał swoją ludzką naturę do publicznej działalności w mocy Ducha Świętego.

Czterdzieści dni to także symboliczne określenie wielkości kary za grzechy. To liczba graniczna: skoro człowiek nie podejmuje postu w celu zniszczenia w sobie zła, Bóg sam zniszczy je w nas, a dokona tego w tak samo długim okresie "czterdziestu dni". Lepiej więc spędzić ten czas na pokucie, niż cierpieć tak samo długo w oczyszczającym działaniu kary Bożej. Zauważmy, że tyle bowiem czasu spadały na ziemię wody potopu (Rdz 7,12).

Kościół przez czterdzieści dni przygotowuje się w postach i modlitwach do świąt wielkanocnych. Jako jego członkowie chcemy przez dogłębne oczyszczenie z grzechu stać się pełnymi uczestnikami łask płynących ze zwycięskiego krzyża Jezusa. 

Popiół 

Okres Wielkiego Postu rozpoczyna ceremonia posypania głów popiołem. W kulturze Izraela gest ten był wyrazem wielkiej żałoby, bólu, smutku. Ale nie tylko. Popiół przypomina nam bowiem, że wszystko, co ziemskie - co zostało ulepione z prochu ziemi (por. Rdz) - znów obróci się w proch. Rozpad ten jest skutkiem grzechu, dlatego w Środę Popielcową kapłan kreśli popiołem na naszych czołach znak krzyża. Kto go przyjmuje, wyraża w ten sposób pragnienie "zmiany sposobu myślenia", aby przez pokutę wrócić do Boga, od którego odszedł przez grzech, i odzyskać życie i nieśmiertelność. Dlatego popiół jest symbolem oczyszczenia i zmartwychwstania.

Jak gałązki palm pobłogosławionych w Niedzielę Palmową przemieniają się w popiół, tak też zmienia się nasze życie. "Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz" - słyszymy w Środę Popielcową. Jest to przypomnienie naszej znikomości, ale też wezwanie: skoro wszystko się zmienia zmień się i ty… Ciało się rozpada, ale duch może się wzmacniać. Dlatego popiół znaczy też: "Nawracajcie się!"

Kiedyś cały świat ma zostać oczyszczony przez ogień, by powstało nowe niebo i nowa ziemia. Posypując głowy popiołem, wyrażamy wiarę w obiecane nam życie wieczne i zapewniamy o pragnieniu przyspieszania przez pokutę chwili, kiedy spełni się nasza codzienna prośba zanoszona w Modlitwie Pańskiej: "Przyjdź królestwo Twoje". 

Znak krzyża 

Krzyż Jezusa Chrystusa jest symbolem centralnym Wielkiego Postu.

W tym czasie w polskich kościołach wystawia się tak zwaną "pasyjkę" -przyozdobiony krzyż przeznaczony do osobistej adoracji. Ma to również głębsze znaczenie, przypomina bowiem, że cały Wielki Post to czas, w którym mamy adorować Krzyż Pana i próbować zrozumieć swój własny krzyż.

Do znaku krzyża tak przyzwyczailiśmy się, że często nie zwracamy uwagi na to, kiedy go wykonujemy. A przecież:

• znak krzyża to najkrótsze wyznanie wiary; kiedy pociąg rusza ze stacji, a osoba siedząca naprzeciw mnie w przedziale czyni znak krzyża, wiem, ze jest obok mnie ktoś, kto nie wstydzi się wyznać własnej wiary;

• znak krzyża to najkrótsza modlitwa; gdy się budzimy, gdy mamy się posilić, zacząć pracę i wykonujemy z wiarą znak krzyża, to w najprostszy sposób zapraszamy Boga do naszej codzienności;

• znak krzyża to znak błogosławieństwa; mama czyni go na czole dziecka przed snem czy przed wyjściem do szkoły, krzyżykiem rozpoczynamy nowy bochen chleba;

• znak krzyża to najprostszy egzorcyzm; poprzez ten Boży znak, znak krzyża, możemy przyzywać mocy Boga zawsze wtedy, gdy przychodzi nam zmierzyć się ze złem duchowym czy fizycznym.

Zasłanianie krzyża 

Z V niedzielą Wielkiego Postu związany jest zwyczaj zasłaniania krzyży. Ma on co najmniej dwa znaczenia: historyczno-materialne i duchowe.

Pierwsze związane jest z opinią, że w starożytnych kościołach widniały drogocenne krzyże zdobione klejnotami, często ukazujące Chrystusa stojącego w szacie królewskiej i w koronie. W okresie pokutnym potrzeba było więc zasłonić takie wizerunki, a bardziej skupić się na uniżeniu Chrystusa.

Tymczasem od wybitnego historyka liturgii Mario Righettiego dowiadujemy się, że początkowo w Wielkim Poście "suknem wielkopostnym" zasłaniano nie krzyż, ale ołtarz! Miało to z jednej strony znaczenie czysto praktyczne i dydaktyczne (pouczenie wiernych, że zaczął się Wielki Post), ale wyrażało też głębokie przekonanie, iż drogą do ołtarza, który jest znakiem pełnej jedności z Bogiem, jest pokuta. Wiemy, że pokutnikom nie wolno było zbliżać się do ołtarza, nie mogli przyjmować Komunii Świętej, czekali jakby odgrodzeni duchową zasłoną od miejsca "świętego świętych". Zasłonięcie ołtarza było więc w pewnym sensie odgrodzeniem się pokutującego ludu, czyli grzeszników, oczekujących na sakramentalne pojednanie. A ponieważ ołtarz od najstarszych wieków Kościoła zawsze był "wizerunkiem" Chrystusa, zasłonięcie ołtarza było także "zasłonięciem Chrystusa". Tymczasem w późniejszym okresie wierni łatwiej niż w ołtarzu dostrzegali Chrystusa w figurach i obrazach (także na krzyżu), stąd najprawdopodobniej, zresztą zgodnie z oryginalnym sensem, narodziła się praktyka zasłaniania właśnie wizerunków (świadectwo to znamy z XIII w.). I jest to właśnie owo drugie znaczenie znaku zasłoniętego krzyża i obrazów Chrystusa, znaczenie duchowe, a co za tym idzie, bardziej uniwersalne i bardziej przyswajalne dla współczesnego człowieka.

Dlaczego właśnie V niedziela Wielkiego Postu jest dniem zasłaniania krzyży? Ten fakt wiąże się z Liturgią Słowa: w starej tradycji rzymskiej w V niedzielę Wielkiego Postu czytano perykopę z 8 rozdziału Ewangelii Jana o kłótni Żydów z Jezusem. Ewangelista kończy rozdział słowami: "Porwali więc kamienie, aby je rzucić na Niego. Jezus jednak ukrył się i wyszedł ze świątyni". Liturgii Kościoła nie jest obcy zwyczaj pewnego obrazowania Ewangelii, dlatego ukrywanie postaci Jezusa i zasłanianie krzyży bardzo dobrze wiąże się z zakończeniem 8 rozdziału Ewangelii Jana, gdy Jezus wychodzi ze świątyni jerozolimskiej i przeciwnicy tracą go z oczu.

Wiemy z doświadczenia, że gdy coś znika z naszych oczu, czasem de facto staje się bardziej widoczne, widzimy, ile dla nas znaczy. Kiedy znika z oczu fizyczna postać Chrystusa na krzyżu, a On staje się jakby "Wielkim Nieobecnym", przez to ukrycie paradoksalnie objawia się On wiernym jeszcze mocniej. Tracąc Go z oczu, wierni mogą Go dostrzec duchowo, a to w chrześcijaństwie jest istotne. Chrystus także pod zasłoną sakramentalnych znaków jednocześnie się i ukrywa, i objawia. A ukrycie (łac. velatio) ma prowadzić do odkrycia (łac. revelatio). Revelatio chrześcijaństwa staje się krzyż będący już nie znakiem hańby, ale glorii zmartwychwstania. Zachowując więc starożytny obyczaj pokutny, doświadczamy namacalnie pewnej "nieobecności Chrystusa" w naszych nawracających się sercach, ale naszym celem jest właśnie pogłębienie Jego obecności. (ks. Dominik Ostrowski, Nasz Dziennik, 24.03.2012) 

Droga Krzyżow

W tej drodze towarzyszymy Panu Jezusowi przez całe życie, choć nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę. Stąd znane w Kościele od ośmiuset lat nabożeństwo, w czasie którego przy czternastu stacjach uczymy się rozpoznawania obecności żywego Chrystusa w naszym życiu. Warto je odprawiać nie tylko w piątki Wielkiego Postu. Skoro krzyż jest "mądrością Bożą", to właśnie Droga Krzyżowa jest stale dla nas dostępną lekcją mądrości. 

Gorzkie Żale

To wyłącznie polskie nabożeństwo wprowadzone zostało na początku XVIII wieku przez Księży Misjonarzy z kościoła św. Krzyża w Warszawie. Śpiew staropolskiego, barokowego tekstu połączonego z melodiami opartymi na motywach gregoriańskich stanowi właściwie wielką medytację na temat Męki Pańskiej. Gorzkie Żale to rozłożone na sześć niedziel Wielkiego Postu rekolekcje, które głosi sam Chrystus, gdy pozwala nam wejść w "przepaść swej męki". Wielka moc drzemie w tej "adoracji śpiewem": pociesza zrozpaczonych, kruszy zatwardziałych, leczy poranionych.

https://prawno.diecezja.lublin.pl/Duszpasterstwo/Wielki%20Post/WP-znaki.html